Για τους κατοίκους της Κοζάνης ο ναός του Αγίου Νικολάου δεν μπορεί να νοηθεί χωρίς το καμπαναριό. Αξίζει, λοιπόν, μικρός λόγος να γίνει και για το κτίσμα αυτό. Μέχρι τα 1728 ο ναός δεν είχε ούτε καμπάνες ούτε σήμαντρα. Ο δυνάστης θεωρούσε πρόκληση και απαράδεκτη ενόχληση την ύπαρξή τους και αυστηρά απαγόρευε τη χρήση τους.

Χρειάστηκαν και πάλι παρεμβάσεις επισήμων και μεσιτείες διάφορες για να δοθεί στα 1728 στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου το δικαίωμα να έχει σήμαντρα σιδερένια και ξύλινα, όχι όμως και καμπάνες. Το γεγονός χαιρετίστηκε από τους Κοζανίτες με πολλή χαρά, έκφραση δε της χαράς τους αποτελεί και η σημείωση στην πίσω πλευρά του σχετικού φιρμανιού που φυλάγεται στη δημοτική βιβλιοθήκη· «Τὸ φερμάνι τοῦ Σουλτάνου Μεϊμέτ ὁποῦ ἀπὸ ἔλεος του ἔκαμεν σεφέρι διὰ νὰ ἔχωμεν στὴν ἐκκλησίαν τοῦ Ἁγίου Νικολάου σήμαντρα σιδερένια καὶ ξύλινα». Πότε δόθηκε άδεια να ηχούν και καμπάνες δεν είναι γνωστό. Οπωσδήποτε αυτό συνέβη πριν από τα 1855 που στήθηκε το κωδωνοστάσι και τοποθετήθηκαν σ’ αυτό και σήμαντρα και καμπάνες.

Το φιρμάνι του 1728 για τη χρήση σημάντρων.

Με την ανέγερση του κωδονοστασίου οι Κοζανίτες «έβγαλαν το άχτι τους», όπως ανθρώπινος λόγος υπάρχει. Καθώς δεν μπορούσαν να χτίσουν ψηλές και επιβλητικές εκκλησίες, έχτισαν ψηλό και επιβλητικό καμπαναριό. Δεν τους ενδιέφερε η εξωτερική του εμφάνιση και η λεπτή τέχνη, όσο τους ενδιέφερε ο όγκος καί προπαντός το ύψος του. Και έγινε για την εποχή του πραγματικά ψηλό -έφτανε στα είκοσι έξι μέτρα, με έξι ορόφους και τρούλο. Και κατασκευάστηκε τετράγωνο και από πελεκητή πέτρα, έργο του κάλφα Ανδρέα από τη Σέλιτσα (σημ. Εράτυρα Βοΐου). Η δαπάνη, 62.152 γρόσια και 37 παράδες, καλύφτηκε από το ειδικό ταμείο που προοριζόταν για τη βελτίωση της λειτουργίας της σχολής¹. Με δωρεά δε του Ηλία Κουτσιμάνη στην ανατολική πλευρά τοποθετήθηκε ωρολόγι, χρήσιμο πολύ για την εποχή του. Τέλος, στα 1939 με δωρεά του Κωνσταντίνου Μαμάτσιου προστέθηκε ο έβδομος όροφος και τοποθετήθηκε σύγχρονο ωρολόγι με δείκτες και στις τέσσερις πλευρές και στα 1954 επανεγκαταστάθηκε ο τρούλος, όπως μας πληροφορεί η εντοιχισμένη αναμνηστική πλάκα².

Το κωδωνοστάσι δεν έχει ιδιαίτερη αρχιτεκτονική άξια ούτε στη συνολική του μορφή ούτε σε λεπτομέρειες, μ’ εξαίρεση δύο γλυπτές παραστάσεις στους τρίτο και τέταρτο ορόφους της ανατολικής πλευράς. Είναι όμως μεγάλη η ιστορική του σημασία και η συναισθηματική του αξία. Καθώς οι Κοζανίτες «ως πρόβατα εν μέσω λύκων»³ περιβάλλονταν από πολλά αμιγή τουρκοχώρια, με την καμπάνα τη μεγάλη του Αι-Νικόλα διατράνωναν τα χριστιανικά και εθνικά τους αισθήματα κι έστελναν μηνύματα υπομονής και ελπίδων αλλά και μηνύματα υπεροχής της διδασκαλίας του Ναζωραίου απέναντι στα κηρύγματα τα μουσουλμανικά των χοτζάδων της περιοχής.

Οι καμπάνες του κωδωνοστασίου στη σημερινή τους μορφή.

Για το λόγο αυτό οι Τούρκοι των γειτονικών χωριών ζήτησαν ν’ απαγορευθεί η χρήση της μεγάλης καμπάνας. Αλλά οι Κοζανίτες κατάφεραν να διατηρήσουν το δικαίωμα να τη χρησιμοποιούν και με το γλυκό της τον ήχο και τους συμβολισμούς του να γιορτάζουν όλα τα μεγάλα εθνικά γεγονότα και να καταστεί έτσι το καμπαναριό φορέας των παραδόσεων της πόλης και το «εμφανές σύμβολόν» της.

1. Η διάθεση για την ανέγερση του κωδωνοστασίου ποσού πού προοριζόταν για τις ανάγκες της σχολής της Κοζάνης προκάλεσε αντιδράσεις και κάποια αναστάτωση στην κοινωνία της πόλης. Γρήγορα όμως όλα ξεχάστηκαν και γρήγορα το καμπαναριό αγαπήθηκε απ’ όλους.
2. Ο Κωνσταντίνος Μαμάτσιος καταξιώθηκε ως μεγάλος της πόλης ευεργέτης και με άλλες δωρεές, κυρίως όμως με τη γενναία προσφορά για την ανέγερση του ομώνυμου κρατικού νοσοκομείου.
3. «…ὡσάν ὁποῦ ἐβαρύνθημεν ὑπέρ δύναμιν καὶ ἀπείπομεν δίδοντες καθ’ ἕκάστην τοῖς έξωτερικοῖς ἅπερ οὐ δυνάμεθα, ἀλλ’ ὀφείλομεν, οἰκοῦντες εἰς τόπον ὁποῦ ἐσμέν ὡς πρόβατα ἐν μέσῳ λύκων…». Απόσπασμα από αναφορά Κοζανιτών προς τον πατριάρχη στα 1790.